استریلیزاسیون(سترون کردن) تجهیزات پزشکی چیست؟

استریلیزاسیون(سترون کردن) تجهیزات پزشکی چیست؟

در این مقاله قصد داریم شما را با مطالب:

اهمیت و هدف از استریلیزاسیون
تعریف استریلیزاسیون
تفاوت استریل کردن با ضد عفونی کردن
مراحل استریل کردن
انواع روش های
استریلیزاسیون
روش استریل بر اساس نوع ابزار دندانپزشکی 
مزایای استریل کردن
معایب استریل نادرست

آشنا کنیم .

اهمیت و هدف از استریل کردن تجهیزات دندانپزشکی چیست؟

استریل کردن تجهیزات پزشکی یکی از مهم‌ترین اصول محافظت از سلامت بیمار، در برابر عفونت و ارائه درمان
با کیفیت در محیطی عاری از میکروب است.
هنگامی که دندانپزشک بیمار خود را معاینه یا درمان می‌کند، ابزار دندانپزشکی به بزاق دهان یا خون، آلوده
می‌شود. میکروارگانیسم‌هایی که در خون یا بزاق دهان وجود دارند ، ممکن است باکتری‌ها و بیماری‌هایی مانند
هپاتیت، استاف، سل، تبخال و استرپتوکوک را منتقل کنند. این باکتری‌ها روی ابزارهای استریل نشده می‌مانند و از
فردی به فرد دیگر سرایت می‌کنند.
عموما بعضی از عوامل بیماری‌زا توان این را دارند که زمان زیادی حتی چندین روز روی سطح ابزار باقی باشند.

لذا رعایت دقیق پروتکل‌های استاندارد استریل‌سازی با هدف تضمین سلامت بیماران و پیشگیری از شیوع
عفونت‌های بیمارستانی امری مهم و حیاتی است. 
انجمن‌های دندانپزشکی دستورالعمل‌هایی را به متخصصان دندانپزشکی توصیه کرده اند که شامل پیروی صحیح از
مراحل استریل کردن ابزار و هندپیس است که منجر به ارتقای کنترل عفونت و مدیریت بیماری می‌شود. رﻋﺎﻳﺖ
دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞ های بهداشتی ﺑﺮای ﻛﻠﻴﻪ ﻛﺎدر درﻣﺎنی اﻋﻢ از دﻧﺪاﻧﭙﺰﺷﻚ، دستیار دندانپزشک ، ﺑﻬﺪاﺷﺖ ﻛﺎران دﻫﺎن و
دﻧﺪان و ﺗﻜﻨﺴﻴﻦ ﻫﺎی ﻻﺑﺮاﺗﻮرﻫﺎی دندانپزشکی ضروری می باشد .
غالبا بیماران متوجه اقداماتی مانند استریل لوازم دندانپزشکی و یا سایر روش های کنترل عفونت در دندانپزشکی نمی
شوند، چرا که بسیاری از این مراحل دور از چشم بیمار انجام می‌ گردد.
وسایل و ابزارهای مورد استفاده در دندانپزشکی روزانه به خون، بزاق دهان و مایعات بدن بیمار آلوده شده و تا
زمانی که کاملاً استریل نشده باشند، استفاده از آن برای بیماران دیگر ممنوع می باشد .

تعریف استریلیزاسیون ( استریل لوازم دندانپزشکی)

استریل کردن یا سترون سازی عبارت است از روش های شیمیایی یا فیزیکی، برای از بین بردن یا مرگ تمامی
میکروارگانیسم ها و عوامل انتقال دهنده ی آنها.  استریلیزاسیون باعث از بین رفتن تمامی میکروارگانیسم ها و
عوامل انتقال دهنده آنها مثل قارچ، باکتری، هاگ باکتری و ویروس از سطح اجسام میشود. در واقع با انجام سترون یا
استریل کردن، محیط یا اجسام عاری از هر گونه باکتری، قارچ، ویروس و دیگر اشکال بیماری زا و غیر بیماری زا
میباشد. میتوان گفت: حتی اگر یک میکروب زنده در یک محیط یا روی یک شیء وجود داشته باشد آن شیء یا محیط
استریل نخواهد بود . در واقع استریل بودن یک واژه مطلق است و هیچ درجه ای ندارد. یعنی یک وسیله یا استریل
هست یا نیست.
با توجه به نوع تجهیزات مورد نظر برای استریل کردن، فرایند های متفاوتی برای استریلیزاسیون وجود دارد که در
ادامه به آنها خواهیم پرداخت.
از روشهای مطمئن برای استریل کردن وسایل استفاده از حرارت خشک(فور _ آون) و حرارت مرطوب ( اتوکلاو
) است. زمانی که آب مقطر تحت فشار گرم می‌شود، بخاری ایجاد می‌شود که جهت از بین بردن
میکروارگانیسم‌ها بسیار تاثیرگذار است. ابزارهای جراحی قابل استفاده ی مجدد هنگامی که در داخل دستگاه استریل
کننده بخار قرار می‌گیرند به طور موثر استریل می‌شوند. در حین این فرایند‌ هاگ‌های رویشی، باکتری‌ها به
همراه ویروس ها غیرفعال می‌شوند. استریلیزاسیون بخار تحت فشار توسط سازمان بهداشت جهانی (WHO) و
سازمان غذا و دارو (FDA آمریکا) تایید و توصیه می‌شود.

اکثر وسیله های پزشکی و جراحی که در مراکز بهداشتی  درمانی  استفاده می شوند از موادی ساخته شده اند که در
برابر حرارت مقاوم هستند و بنابراین تحت حرارت ( در درجه اول بخار) سترون یا استریل می شوند.این وسایل به
اصطلاح قابل اتوکلاو هستند.
از سال 1950 ساخت دستگاه ها و ابزار های پزشکی از جنس پلاستیکی افزایش پیدا کرد. این وسایل به ضدعفونی
کردن در دمای پایین نیاز داشتند، به همین دلیل از سال 1950 برای ضدعفونی کردن ابزار و دستگاه های پزشکی
حساس به گرما و رطوبت، از گاز اتیلن اکسید استفاده می کنند. به این روشِ سترون کردن، استریلیزاسیون سرد گفته
میشود.

سوال اینجاست که آیا استریل کردن همان ضدعفونی کردن است؟ 

تفاوت استریل کردن با ضد عفونی کردن

همانطور که در بالا اشاره شد،  استریل کردن به فرایندی گفته می شود که طی آن تمامی موجودات 
زنده از سطح وسایل یا محیط حذف می گردند.
در واقع استریل بودن یک واژه مطلق است و هیچ درجه ای ندارد. یک وسیله یا استریل هست یا نیست.
اما ضدعفونی کردن به معنای کاهش تعداد میکروارگانیسم های روی یک وسیله (بار میکروبی) به اندازه ایست که
توان ایجاد بیماری در انسان را نداشته باشند.ضدعفونی کردن با قرار دادن وسایل در محلولهای شیمیایی صورت
میگیرد و به هیچ عنوان برای وسایل برنده در دندانپزشکی کافی نمی باشد.

مراحل استریل کردن

جهت استریل کردن بایستی روش‌هایی را به صورت پی در پی و همیشگی انجام داد. این فرآیندها شامل تمیز کردن
مناسب ابزار، استریل کردن، بسته بندی و نگهداری در محفظه UV ، برای حفظ استریل ابزار برای مدت طولانی تر
است.

ضروری ترین بخش حین استریل کردن، فرآیند قبل از استریلیزاسیون به نام پیش استریلیزاسیون یا عقیم سازی
است. بدون عقیم سازی، نمی توان به استریلیزاسیون مناسب دست یافت. به این منظور بایستی حذف زباله و ذرات
آلوده از سطح ابزار چند بار مصرف صورت گیرد. این کار ممکن است به روش شستشو ی دستی انجام شود، که
معمولا ابزار را مدتی می‌خیسانند و سپس با مسواک و مواد مخصوص آنها را شسته و آبکشی می‌نمایند. در روش
دیگرِ پاکسازی، با پاک کننده‌های اولتراسونیک از امواج اولتراسونیک برای تمیز کردن ابزار استفاده می‌شود. این
روش مفیدتر از تمیز کردن شستشوی دستی است. این دستگاه‌ها آلودگی‌هایی مانند لکه‌های خون و باله‌ها را بدون
آسیب رساندن به خود ابزار از بین می‌برند. یک پاک کننده ی اولتراسونیک، از امواج با فرکانس بالا استفاده می‌کند.
این امواج، مایع درون مخزن را بر هم می‌زند و حباب‌هایی ایجاد می‌کنند. حباب‌ها ترکیده و انرژی بالایی تولید
می‌شود، به این فرایند اثر کاویتاسیون می‌گویند. همانطور که حباب می‌ترکد، محلول تمیز کننده به سمت قسمت‌های
غیرقابل دسترس از اجسام غوطه ور در مخزن می‌رود و ابزار را تمیز کرده، برای فرآیند بعدی آماده می‌کند.
تقریبا تمام وسایل را می توان به روش اولتراسونیک تمیز نمود.تنها مورد استثناء هندپیس های دندانپزشکی است که
بهتر است با شستشوی دستی تمیز شده، سپس اتوکلاو شوند .

به طور کلی استریلیزاسیون از 6 مرحله تشکیل می شود که عبارتند از :
1- دریافت وسایل آلوده
2- تمیز کردن مناسب ابزار(پیش استریلیزاسیون)
3- خشک کردن ، بازبینی ، جلوگیری از زنگ زدن
4- بسته بندی وسایل آلوده
5- استریلیزاسیون وسایل آلوده
6- نگهداری وسایل استریل شده

1 ) دریافت وسایل آلوده

وسایل آلوده بهتر است قبل از شستشو در یک محلول ضد عفونی کننده قرار داده شود. قرار گرفتن در این محلول ها
از خشک شدن خون و مایعات بافتی بر روی ابزار جلوگیری می کند .

2) تمیز کردن

تمیز کردن و شستشوی وسایل ضمن کاستن از تعداد میکروبهای موجود، باعث زدوده شدن خون، بزاق، بافت های
بیمار و مواد دندانپزشکی از روی وسایل می شود.تمیز کردن ابزار به 3 روش امکان پذیر است :

* شستشوی دستی
* شستشوی با دستگاه اولتراسونیک
* استفاده از ماشین شستشوی وسایل

3) خشک کردن و بازبینی ابزار و پیشگیری از خوردگی

سبد وسایل پس از شستشوی کامل در گوشه‌ای قرار داده میشود تا کاملا خشک شود . به هیچ عنوان استفاده از حوله
برای خشک کردن توصیه نمی‌شود .در این مرحله برخی از ابزار ها نظیر قیچی نیاز به روغن‌کاری دارند. باید
توجه داشت که تا اینجا وسایل هنوز آلوده‌اند و می بایست از وسایل حفاظت شخصی موقع دست زدن به آنها استفاده
کرد.در این مرحله بازبینی وسایل از لحاظ سلامت انجام می‌گیرد. وسایلی که از جنس کربن استیل باشند از
قبیل فرزهای دندانپزشکی ، نوک فورسپس هاو … مستعد زنگ زدن و خوردگی در اتو کلاو هستند. لذا قبل از
قرار دادن اینگونه وسایل در اتوکلاو، استفاده از محلولهای ضد زنگ (مانند نیتریت سدیم ) برای آنها توصیه
می‌شود .

4 ) بسته بندی وسایل آلوده

استریل کردن لوازم دندانپزشکی بدون بسته بندی به هیچ وجه قابل قبول نیست ، چرا که اکثر وسایل استریل شده
بدون بسته بندی در مدت زمان کوتاهی مجددا آلوده می شوند.هدف از بسته بندی این است که وسایل تا زمان استفاده
استریل باقی بمانند. مهر و موم کردن بسته بندی از اهمیت ویژه ای برخوردار است. برخی از نوارهای مهر و موم
کردن دارای نشانگرهای استریلیزاسیون هستند. از محاسن دیگر بسته بندی این است که وسایل در مجموعه های
کاربردی کنار هم قرار می گیرند و استفاده از آن ها راحت تر می شود .

5 ) استریل کردن وسایل آلوده

نکته‌ی مهمی که حین استفاده از دستگاه استریلیزاتور جهت استریل کردن لوازم دندانپزشکی باید در نظر داشت،
پرنکردن بیش از حد دستگاه می‌باشد. پر کردن و چیدن وسایل باید به طریقی باشد که عامل استریل کننده در تماس
مستقیم با تمامی سطوح وسایل قرار گیرد. در اتو کلاو ، هوای موجود در بین وسایل مانع نفوذ بخار و تماس آن با
ابزار ها می شود که این نکته باید مورد توجه قرار گیرد. به همین خاطر اتو کلاوهای دارای پمپ خلاء توصیه
می‌شود. بین بسته ها باید فضای کافی برای جریان یافتن عامل استریل کننده وجود داشته باشد .

 6 ) نگهداری و توزیع وسایل استریل شده

بسته‌های استریل شده قبل از حمل باید سرد و خشک شوند. بهتر است بسته ها به صورت گروهی جمع آوری شود و
در جای خود قرار گیرد.استفاده از پنکه یا وسایل خنک کننده برای خشک یا خنک کردن وسایل به دلیل احتمال
آلودگی به هیچ وجه توصیه نمی شود.

بسته های استریل شده باید با دستکش و سبد های استریل حمل شود.

محل نگهداری وسایل باید خشک و بدون گرد و غبار باشد.

 رطوبت دشمن بسته های استریل شده است.

نوع بسته بندی وسایل استریل شده بر استریل باقی ماندن آنها اثرگذار است . هر چیزی که یکپارچگی بسته بندی را
برهم زند، ممکن است استریل بودن وسیله را به خطر اندازد.

 بسته بندی وسایل باید در کنار دست دندانپزشک باز شود و وسایل باز شده مورد استفاده قرار گیرد و سپس کل وسایل
( چه استفاده شده چه نشده )برای استریل شدن مجدد آماده شوند.

انواع روش های استریلیزاسیون لوازم دندانپزشکی:

روش‌های متعددی جهت استریلیزاسیون تجهیزات پزشکی وجود دارد. ما در این مطلب، مهم‌ترین روش‌هایی که در
این بخش وجود دارد را بیان خواهیم کرد.

استریل کردن به وسیله حرارت خشکDry Heat (Heated Air) Sterilizer

یکی از رایج‌ترین روش‌های استریل‌سازی تجهیزات پزشکی، استریل کردن به وسیله حرارت خشک است. در این
روش از دستگاه‌هایی مثل اتوکلاو استفاده می‌شود. تجهیزات در دمای بالایی بین ۱۶۰ تا ۱۸۰ درجه سانتی‌گراد
قرار می‌گیرند تا تمامی میکروارگانیسم‌ها از بین بروند. این روش برای استریل کردن ابزارهای فلزی مناسب است.
حرارت خشک، خود نیز به 3 صورت سوزاندن، حرارت مسقیم و شعله پاشیدن صورت می­گیرد.
از مزایای این روش، سرعت و اطمینان بالا از استریل‌شدن تجهیزات است.
استریلایزر حرارت خشک از روش های با قدمت در استریلیزاسیون است.
این روش استریلیزاسیون برای استریل کردن مواردی استفاده می شود که ممکن است با رطوبت اتوکلاو آسیب ببینند
و یا اجازه نفوذ به گرمای مرطوب در استریلایزر بخار را ندهند.

استریل کردن با استفاده از حرارت مرطوب یا اتوكلاو ( Outoclave )

اتوکلاو که دستگاه استریل‌کننده بخار نیز نامیده می شود، دستگاهی است که با از بین بردن باکتری‌ها، ویروس‌ها و
حتی هاگ‌های موجود در مواد داخل ظرف با استفاده از بخار تحت فشار، روش فیزیکی استریل کردن را فراهم
می‌کند. اتوکلاو کار استریل مواد را با حرارت دادن تا دمای خاص و در مدت خاص، انجام می‌دهد و معمولا در
تأسیسات و صنایع بهداشتی برای اهداف مختلف استفاده می‌شود. اتوکلاو به عنوان یک روش موثر در استریل کردن
بکار می‌رود. زیرا این عمل را براساس حرارت مرطوب انجام می‌دهد.
در روش استریل با دستگاه اتوکلاو، قدرت کشندگی سریعتر از حرارت خشک می باشد. این عمل را میتوان به چند
روش جوشاندن، بخار آب و بخار آب همراه با فشار انجام داد.
در این روش از بخار آب داغ تحت فشار استفاده می‌شود. دمای بخار بین ۱۲۰ تا ۱۳۰ درجه سانتی‌گراد و فشار آن
نیز حدود ۱۵ تا ۲۰ پوند بر اینچ مربع است. گرما و رطوبت بخار باعث از بین رفتن میکروارگانیسم‌ها می‌شود.
این روش برای استریل­ کردن وسایل حساس به گرما مناسب است.
استریلیزاسیون بخار تحت فشار کاملا اقتصادی و به صرفه است.
اثر استریلیزاسیون پایدار و قابل اعتماد است و می‌توان از آن در اکثر ابزارهای دندانپزشکی استفاده کرد. زمان
استریلیزاسیون کوتاه و تعداد زیادی از ابزار‌ها در یک بار استریل می‌شوند.

استریلیزاسیون شیمیایی

در این روش، استریلیزاسیون از طریق استفاده از محلول‌های شیمیایی مثل الکل، گاز فرمالدئید، گاز اکسید اتیلن و
پراکسید هیدروژن انجام می‌شود. این مواد شیمیایی واکنش‌هایی را در میکروارگانیسم‌ها ایجاد می‌کنند که منجر به
مرگ آن‌ها می‌شود.
الکل برای استریل­ کردن سطوح کوچک و گازها برای استریل­‌کردن اتاق‌ها و وسایل بزرگ­تر به‌کار می‌روند.

استریلیزاسیون با استفاده از گاز پلاسما

استریلیزاسیون تجهیزات پزشکی با استفاده از گاز پلاسما یک روش نوین برای از بین­ بردن میکروارگانیسم‌هاست.
در این روش گازهای یونیزه تولید می‌شوند که می توانند تمام سطوح را به­‌طور کامل استریل کنند.  مزیت این
روش استریل کردن تجهیزات پزشکی این است که دمای پایین‌تری نسبت به حرارت خشک دارد و برای مواد حساس
به گرما مناسب است.

همچنین زمان استریل‌سازی در این روش کوتاه‌تر است.

استریل کردن با نور UV

یکی دیگر از روش‌های متداول استریل‌سازی تجهیزات پزشکی،
استفاده از اشعه ماوراء بنفش یا نور UV است. این نور دارای طول موج کوتاه و انرژی بسیار بالایی است که باعث
آسیب به DNA/RNA میکروارگانیسم‌ها شده و آن‌ها را از بین می‌برد. لامپ‌های UV در محفظه‌هایی نصب
می‌شوند تا وسایل در معرض این نور قرار گیرند. استفاده از نور UV برای سطوحی که دسترسی مستقیم به نور
داشته باشند، مناسب است.

استریلیزاسیون با استفاده از پراکسید هیدروژن بخار شده

یکی دیگر از روش های نوین در استریل کردن تجهیزات پزشکی،
استفاده از پراکسید هیدروژن بخار شده است که محبوبیت زیادی پیدا کرده است. در این روش، پراکسید هیدروژن در
فاز بخار در محفظه‌ای پخش می‌شود تا تجهیزات در معرض آن قرار گیرند. پراکسید هیدروژن به دلیل داشتن
خاصیت اکسیدکنندگی قوی، باعث از بین رفتن تمام میکروب‌ها می‌شود. این روش سریع و مؤثر است و برای
سطوح حساس نیز مناسب خواهد بود؛ ازهمین­‌رو، میزان استفاده از آن نیز بسیار زیاد است.

قابل ذکر است که استریل لوازم دندانپزشکی با استفاده از حرارت مرطوب یا اتوكلاو ( Outoclave ) از روشهای
پرکاربرد می باشد.

اتوکلاو دستگاهی است که در دندانپزشکی غالبا به صورت رومیزی بوده و با ایجاد محیط دمایی با فشار مناسب
شرایط استریل لوازم دندانپزشکی را فراهم میکند. اتوکلاو سریعترین و موثرترین روش برای استریل‌سازی پارچه ها
و پک‌های پارچه ای وسایل جراحی است.

با توجه به ابزار آلات، اتوکلاوها به سه کلاس S ,N, B طبقه بندی می‌شوند. این طبقه بندی به منظور عملکرد
صحیح در انجام استریل لوازم دندانپزشکی، با توجه به نوع وسایل صورت می‌گیرد.

اتوکلاو نوع S :

وسایلی که در این نوع اتوکلاو می توان استریل کرد توسط کارخانه ی سازنده مشخص می شود.این اتوکلاو می تواند
ابزار آلات بدون پوشش جامد یا پوشش دار جامد، مواد نساجی مثل پارچه ها، گاز تک لایه و وسایل سوراخ دارنوع
B را استریل کند. یک اتوکلاو کلاس S می تواند با پمپ وکیوم یا بدون آن تجهیز شود و قطعا داری سیکل خشک کن
است .

اتوکلاو نوع N :

این نوع اتوکلاو بر اساس استاندارد قادر است ابزار آلات جامد بدون پوشش را استریل کند.به این ترتیب، تضمینی
برای استریل وسایل پوشش دار(مانند پارچه یا کاغذهای مدیکال) و نیز وسایل حفره دار وجود ندارد.این سیستم فاقد
پمپ VACUME یا همان خلا است. اما در طراحی بعضی از کارخانجات سازنده در این نوع اتوکلاو سیستم خشک
کن و نیز امکان استریل وسایل پک شده در کاغذهای مدیکال وجود دارد.

اتوکلاو نوع B :

این اتوکلاو می تواند انواع اینسترومنت ها برای مثال پک شده و نشده، جامد، مواد نساجی و اینسترومنت‌های سوراخ
دار را استریل کند . ‌‌‌‌‌‌‌‌(اینسترومنت ها ابزارهای بسیار مهم و کاربردی در مطب یا کلینیک دندانپزشکی محسوب
میشود که بیشتر در زمان جراحی یا معاینه برای بیمار استفاده میشود. انواع اینسترومنت دندانپزشکی شامل توربین
دندانپزشکی ، ایرموتور، سرآنگل، هندپیس، ست معاینه و ….. می‌شود).
برای کلینیک‌های دندانپزشکی اتوکلاو نوع B بیشتر توصیه می‌شود. اتوکلاو نوع B یا کلاس B به شما کمک
می‌کند بهترین کیفیت درمان را در کار‌های دندانپزشکی خود ارائه دهید.
اتوکلاو کلاس B مجهز به پمپ وکیوم قدرتمند برای خروج هوای محفظه دستگاه می‌باشد. این دستگاه‌ها دارای
سیکل خلاء سه گانه هستند. 
برتری اتوکلاو کلاس B این است که از پمپ خلاء برای خارج کردن هوا و همینطور برای خشک کردن استفاده
می‌کند. اتوکلاو کلاس B ، بخش اعظمی از هوای داخل محفظه دستگاه را خارج کرده و از عدم وجود هوای داخل
آن اطمینان حاصل کند. همچنین از رسیدن بخار به سطح باز پیشگیری می‌کند. در نتیجه ، بدون اتصال خارجی به
آب یا بخار، حیات میکروبی روی بار را از بین می‌برد. 

این فرایند‌ها باعث می‌شود ، اتوکلاو نوع B استریل کردن ابزار متخلخل و توخالی را بار‌ها به طور موثر انجام
داده و بیشتر برای ابزار‌های جراحی استفاده می‌شود.

معایب اتوکلاو ها در استریل لوازم دندانپزشکی

1. وسایل حساس به درجات حرارت بالا قابل اتوکلاو کردن نیست.
اجسام از جنس فولاد کربن استیل ممکن است به دلیل قرار گرفتن مداوم در معرض رطوبت، خوردگی و پوسیدگی
پیدا کنند. تنها ابزارهای فولاد ضد زنگ (استنلس استیل) و پلاستیک‌هایی که می‌توانند گرما را تحمل کنند، قابل
استفاده در اتوکلاو هستند.

2. بروز برخی عوامل دیگر که باعث نقص در روند استریلیزاسیون می گردند که بیشترین مشکل از اشتباهات
فردی ناشی می شود که از آن میان می‌توان به عواملی چون قراردادن وسایل بصورت غیر صحیح در
دستگاه، بسته بندی نامناسب وسایل،پایین بودن دمای دستگاه و کم بودن زمان استریلیزاسیون اشاره نمود.

خراب بودن دستگاه استریلیزاسیون، فرسودگی عایق بندی دستگاه از عوامل دیگریست که باعث اشکال در روند
استریلیزاسیون می گردد .

** روش استریل بر اساس نوع ابزار دندانپزشکی 

به طور کلی برای اطمینان از ایمن بودن ابزارها و دستگاه‌ها سیستم طبقه بندی معمولا ملاک قرار می‌گیرد.
لوازم دندانپزشکی بر اساس نوع کار و خطر بالقوه انتقال عفونت در سه گروه دسته بندی می شوند:

1) ابزار بحرانی (Critical) :

ابزارها یا وسایل دندانپزشکی که به بافت نرم یا استخوان نفوذ می‌کنند. برخی از ابزار‌ها وارد جریان خون یا سایر
بافت‌های معمولی شده و یا با آن تماس پیدا می‌کنند. به عنوان مثال می‌توان به بیوپسی، جراحی پریودنتال، جراحی
اپیکال و جراحی ایمپلنت اشاره کرد. هر وسیله ای که در این دسته قرار می‌گیرد جز ابزار بحرانی هستند.
وسایل بحرانی باید به روش استریلیزاسیون حرارتی ، استریل شوند و یا پس از مصرف دور انداخته شوند .

 قبل از انجام استریلیزاسیون حرارتی ابزار بحرانی ، آنها را توسط ضد عفونی کننده‌های متوسط بی خطرسازی کنید.

2) ابزار نیمه بحرانی (Semicritical):

 این ابزار در بافت نرم نفوذ نکرده یا با استخوان تماس پیدا نمی کنند ولی با مخاط یا پوست ناسالم تماس دارند.
وسایل بحرانی باید به روش استریلیزاسیون حرارتی ، استریل شوند.
در صورت حساس بودن به حرارت،توسط مواد ضد عفونی کننده سطح بالا ضد عفونی شوند.

3) ابزار غیر بحرانی ( Non critical)

این ابزار تنها با پوست سالم بیمار تماس پیدا می‌کند

در صورت آلوده شدن باید توسط مواد ضد عفونی کننده‌ی سطح متوسط ضد عفونی شوند.

 البته بایستی پیش از پروسه ضد عفونی ، عمل پاک کنندگی بر روی آن انجام شده و سپس ضدعفونی شود.

ابزارها یا دستگاه‌ها با پوست یا غشاهای مخاطی سالم دهان تماس پیدا می‌کنند. این طبقه بندی تقریباً بیشتر ابزارها و
وسایلی را که وارد دهان می‌شوند اما با بافت استریل یا سیستم عروقی تماس ندارند، پوشش می‌دهد. در حالت
ایده‌آل، اقلام نیمه بحرانی باید استریل یا حداقل، ضدعفونی شوند. همچنین می‌توان آنها را با مواد شیمیایی سرد
استریل کرد. استریل به این معنی است که همه موجودات غیرفعال می‌شوند، در حالی که ضد عفونی به عنوان از
بین بردن همه موجودات به جز‌هاگ‌های باکتری تعریف می‌شود.

تنها تفاوت بین ضدعفونی سطح بالا و استریلیزاسیون شیمیایی سرد، مدت زمانی است که اقلام باید غوطه ور شوند.
همچنین باید دقت داشته باشید مواد شیمیایی که توسط FDA تایید شده هستند، در این روش به کار گرفته شوند.

مزایای استریل کردن تجهیزات پزشکی

استریل کردن تجهیزات پزشکی نقش مهمی در کنترل و پیشگیری عفونت‌های بیمارستانی دارد. استفاده از تجهیزات
غیراستریل منجر به انتقال باکتری‌ها، ویروس‌ها و قارچ‌های بیماری‌زا از یک بیمار به بیمار دیگر و نیز از بیمار
به کارکنان مراکز درمانی می‌شود. استریل‌سازی با از بین بردن این میکروارگانیسم‌ها از وقوع چنین عفونت‌هایی
جلوگیری می‌کند. کاهش عفونت‌های بیمارستانی باعث کاهش مرگ‌ومیر، هزینه‌های درمان و مدت بستری شدن
بیماران خواهد شد.

استریل‌سازی صحیح و منظم تجهیزات پزشکی نقش کلیدی در پیشگیری از عفونت، ارائه مراقبت ایمن و ارتقاء
سلامت عمومی جامعه دارد. رعایت استانداردها در این زمینه الزامی است.

معایب استریل کردن تجهیزات پزشکی به صورت نادرست

انجام فرآیند استریل کردن تجهیزات پزشکی به‌صورت نادرست می‌تواند معایب و عواقب منفی زیادی به دنبال داشته
باشد. انجام ناقص یا نادرست مراحل استریل‌سازی مانند تمیزنکردن کافی، عدم رعایت زمان و شرایط صحیح
حرارت‌دهی یا استفاده از مواد شیمیایی نامناسب، باعث باقی ماندن و تکثیر میکروارگانیسم‌های بیماری‌زا بر روی
تجهیزات می‌گردد. استفاده مجدد از این تجهیزات آلوده نیز منجر به انتقال عفونت به بیماران و پرسنل و وقوع
عوارض وخیمی همچون عفونت خون، اندوکاردیت و غیره خواهد شد. همچنین عفونت‌هایی که به دلیل استریل‌سازی
نامناسب باقی بمانند، می‌توانند علت پدید آمدن بیماری‌های خطرناکی شوند، بخصوص اگر فردی بیماری زمینه‌ای
داشته باشد. استریل ناکافی ابزار مورد استفاده در دندانپزشکی، می‌تواند باعث انتقال بیماری‌های خطرناکی مانند
هپاتیت B و C،HIV و سایر بیماری‌های عفونی شود.

موارد مهم در استریل لوازم دندانپزشکی:

* برای تمیز و ضد عفونی کردن پوشیدن دستکش و عینک ضروری است

* تمیز کردن و ضد عفونی کردن ابزار

* واکسیناسیون تیم پزشکی

* پیشگیری از انتقال و روش برخورد با حوادث ناشی از تماس با خون

* کنترل دفع آمالگام و زباله های دندانپزشکی

* ضد عفونی کننده های حاوی الکل قابل اشتعال بوده و نباید در نزدیکی شعله مورد استفاده قرار گیرند .

* تمیز کردن و ضد عفونی کردن سطوح:
سطوحی که در طی مراحل درمان مکرر با دستکش تماس پیدا می‌کند، لازم است بین دو بیمار، پوشش سطوح
تعویض و با استفاده از محلول ضد عفونی سطوح، پاکسازی شود.

* سطوح کار غیر کلینیکی:
اکثرسطوح کار غیر کلینیکی تنها کافی ست که با آب و شوینده تمیز شوند.استفاده از ضد عفونی کننده بسته به آلودگی
سطح مورد نظر دارد .تا وقتی که آلودگی مشهود در سطوح کار غیر کلینیکی موجود نباشد شستشوی معمولی آنها
کفایت می کند .