مسواک زدن یکی از روش‌های رایج و معمول در مراقبت و سلامت دهان و دندان است. بعد از هر بار غذا خوردنیک لایه نازک شامل ذرات و باکتریها در سطح دندان تشکیل می شود که به آن پلاک گفته می شود و اگر با مسواکتمیز نشود، سخت شده و به جرم دندان تبدیل می شود. پلاک و جرم مشکلات زیادی از جمله عفونت لثه ، پوسیدگیدندان و همچنین بدرنگی و زردی دندانها را به وجود می آورد.مسواک زدن بعنوان یکی از پایه های اصلی بهداشت دهان و دندان باید صحیح و اصولی انجام شود. افراد کمی هستندکه در طی شبانه روز مسواک نمیزنند، ولی آنچه که به آن کمتر توجه می شود نحوه صحیح مسواک زدن و عدم توجهبه مراحل مسواک زدن می باشد. به طوری که در بیشتر مواقع مسواک زدن با مسواک نزدن فرقی ندارد.اگر مسواکزدن به روش درستی انجام نشود به بافت‌های لثه و دندان آسیب وارد خواهد شد. این مقاله را برای آگاهی بیشتردرباره ی روش‌های درست استفاده از مسواک و پیشگیری از بروز هرگونه مشکلات احتمالی در دهان و دندانبخوانید.نحوه صحیح مسواک زدن:1- مسواک را با آب مرطوب کنید تا نرمتر شود. به اندازه یک نخود سبز، خمیر دندان روی مسواک بمالید.2- مسواک را با زاویه ۴۵ درجه در مرز لثه و دندان بگذارید و با ملایمت دندانها را از لثه به سمت لبه دندان، با حرکاتجارویی یا چرخشیِ مسواک تمیز کنید. مسواک را با حرکت‌های کوتاه عمودی یا دورانی روی دندانها بکشید.مسواک را روی دندانها جلو و عقب نبرید3- ترتیبی در مسواک زدن در نظر بگیرید که فراموش نکنید کدام دندانها را مسواک زده اید. مثلا از دندانهای جلو بهسمت راست بروید و سپس به سمت چپ بروید یا هر ترتیب دیگری که دوست دارید را انتخاب کنید.4- ابتدا سطح بیرونی دندانها را مسواک کنید. پس از تمیز کردن همه دندانها، سطح داخلی دندانها را تمیز کنید. در آخرسطح جونده دندانها را تمیز کنید به این صورت کهمسواک را طوری روی دندانها قرار دهید که بر لب ها عمود باشد یا این که پرزهای مسواک روی دندانهایآسیاب پایین قرار بگیرد. مسواک را از عقب دهان به جلوی دهان حرکت دهید. پس از آن که دندانهای پایین راپاکیزه کردید ، مسواک را برگردانید و دندانهای آسیاب بالا را تمیز کنید. برای این که به دندان های آسیاب فکبالا دسترسی پیدا کنید ، همیشه فک پایین را به سمتی که در حال مسواک زدن آن هستید ، کج کنید.5- سطوح داخلی دندان ها را هم باید مسواک بزنید: برای این کار مسواک را به گونه ای قرار دهید که سر مسواک بهسمت خط لثه باشد و سپس هر دندان را مسواک بزنید.6- بعد از آن که دندان ها را تمیز کردید، مسواک را با ملایمت بر روی زبان بکشید. مراقب باشید که مسواک را محکمروی زبان نکشید زیرا ممکن است بافت زبان آسیب ببیند. با انجام این کار از ایجاد بوی بد دهان جلوگیری میکنید وهمچنین باکتری های روی زبان از روی آن پاک می کنید.7- حال دهان را کاملا با آب بشویید.نحوه ی مسواک زدن پس از کشیدن دندان چگونه است؟* پس از کشیدن دندان، لازم است در مسواک زدن دقت بیشتری کنید. به این صورت که مسواک را مقداری مرطوبکنید. در چند روز اول پس از کشیدن دندان، خمیر دندان روی مسواک نمالید مگر این که دندانپزشک اجازه ی استفادهاز آنرا داده باشد.* دندانها را همانند همیشه تمیز کنید اما مواظب باشید روی محل دندان کشیده شده، مسواک نکشید. همچین باید مراقبباشید لخته ی خونِ تشکیل شده در حفره دندان کنده نشود.* در روز اول کشیدن دندان به خصوص اگر جراحی داشته اید، دهان خود را با آب نشویید تا لخته خون روی محلکشیدن دندان کنده نشود. روز پس از آن، به آرامی دهان را با آب یا آب نمک بشویید.نحوه ی مسواک زدن دندانها با مسواک برقی :بدلیل اینکه سر مسواک برقی حرکت چرخشی یا ارتعاشی دارد، مسواک زدن دندانها با آن کمی با مسواک معمولیمتفاوت است. روش مسواک زدن با آن به این صورت است که:مسواک را با کمی آب مرطوب کنید و به اندازه یک نخود، روی آن خمیر دندان بمالید.مسواک برقی را روشن کنید و از دندانهای پایینی عقبی مسواک زدن را شروع کنید. سر مسواک را با زاویه ۴۵درجه نسبت به لثه بگیرید.فشار کمی وارد کنید و هر بار یک دندان را تمیز کنید.سپس به سراغ دندانهای بالایی بروید و از عقب دهان شروع کنید و هر بار یک دندان را تمیز کنید و سپس سراغدندان بعدی بروید.در آخر با سر مسواک زبان خود را تمیز کنید و از عقب زبان به جلو بیایید.باقیمانده ی خمیر دندان را بیرون بریزید. چند دقیقه بعد دهان خود را با آب سرد شستشو دهید.نقاطی از دندان ها که افراد هنگام مسواک زدن خوب تميز نمي کنند عبارتند از:1. محل دندان عقل که معمولا به دلیل حالت تهوئی که هنگام برخورد مسواک به آن ناحیه بهشان دست ميدهدکمتر مسواک مي زنند و به اين علت است که دندانهای عقل با وجودیکه ديرتر از همه دندانها در مي ايدزودتر از بقيه می پوسد.2. دندان هائی که در قوس فکی قرار دارد بخصوص از قسمت داخل به دلیل اينکه مانور دادن در اين نواحیسخت مي باشد يعنی شخص قسمت دندان های عقبی را مسواک ميزند و بعد به سراغ دندان های جلوئی آمدهو به قوسها ی فک در ناحيه دندان نيش کمتر توجه می کند.3. سطح روئيه زبان که حتما بايد مسواک کشيده شود که آن هم بدلیل حالت تهوع بی توجهی ميشود در حالیکهلای پرزهای زبان نيز بايد تميز گردد.اشتباهات رایج که افراد حین مسواک زدن انجام میدهند:1.نگه داشتن مسواک برای مدتی طولانیهنگامی که فرد یک مسواک خوب پیدا می‌کند، دور انداختن آن برایش سخت است. اما هنگامی که موهای مسواکتغییر حالت و تغییر رنگ پیدا کرد و آلوده به نظر رسید و موهای آن خم شد، زمان دور انداختن و تعویض مسواکفرا رسیده است. وقتی موهای مسواک خراب شوند، قدرت تمیز کردن خود را از دست میدهند. بنابراین حداقل هر۳-۴ ماه یک بار مسواک خود را عوض کنید. همچنین، مسواکتان را به طور شریکی با دیگران استفاده نکنید ومسواک را در هوای آزاد قرار دهید تا وقتی مسواک خیس است قارچ‌ها و باکتریها روی آن رشد نکند.2.حرکت مسواک به عقب و جلواین حرکت یکی دیگر از اشتباهات مسواک زدن است.مسواک زدن درست و اصولی به این شکل انجام می‌شود که مسواک روی دندانها از چپ به راست و برعکسکشیده شود. افراد باید توجه داشته باشند که مسواک را سفت به دندانها نکشند بلکه دندانها را ماساژ دهند. مسواکزدن باید از لثه‌ها شروع شده و مسواک به سمت بالا و پایین حرکت کرده و همزمان دایره‌های کوچکی نیز بامسواک ساخته شود. اگر این حرکت اشتباه انجام شود، برای دندانها مفید نخواهد بود. در حقیقت اشتباه انجام دادناین حرکت موجب آسیب رساندن به دندانها خواهد شد.3.فراموش کردن خط لثهاغلب باکتریها در محل اتصال دندان و لثه جمع می‌شوند و اکثر اوقات هنگام مسواک زدن خط لثه فراموشمیشود. در محل رشد دندانها از لثه، یک میلی‌متر بافت لثه وجود دارد که باید به آرامی مسواک را به اندازهییک میلی‌متر، و حتی 2 یا 3 میلی‌متر، زیر این قسمت برد.بنابراین موهای مسواک باید بتوانند خم شوند. در هنگام مسواک زدن دندانها، موهای مسواک باید به سمت بیرونبرگردانده شوند، یعنی تمام دندان باید مسواک زده شود، یا حداقل تا جایی که می‌توان باید موهای دندان را به سمتخارج چرخاند. و همچنین موها را باید زیر لثه‌ها نیز برد تا آنجا نیز تمیز شود.اکثر افراد زمان بیشتری را به مسواک زدن سطح دندانها اختصاص داده و خط لثه را تمیز نمی‌کنند که این یکاشتباه بزرگ است.نکات بهداشتی مسواک زدن:* رعایت توصیه‌های زیر برای مسواک زدن اصولی و موثر لازم است.* مسواک مناسب انتخاب کنید* انتخاب یک مسواک از بین انبوهی از مسواک های مختلف موجود می تواند کار سختی باشد. از کجا باید بدانیم کهمسواکی که انتخاب کرده‌ایم برای دندان ما مناسب است ؟ یا اینکه این مسواک بیش از حد بزرگ یا کوچک نیست ؟بیش‌ازحد نرم یا سخت نباشد ؟ سؤال های زیادی در این مورد وجود دارد و از سوی دیگر راهنمایی برای خریدمسواک مناسب در بازار نیست. در ادامه نکاتی را در مورد انتخاب مسواک مناسب (برقی یا دستی) بیان می‌کنیم.*سعی کنید مسواکی انتخاب کنید که فکر میکنید به نحو بهتری به تمام نواحی دندانهای شما دسترسی پیدا می‌کند.سر مسواک باید به اندازه‌ای کوچک باشد که سر آن بر روی دندان های شما به خوبی قرار گیرد. اگر سر مسواکبیش از اندازه بزرگ باشد ، به تمامی نواحی سطوح دندانهای خود دسترسی نخواهید داشت.* موهای سر مسواک باید نرم باشند به طوری که با برخورد به لثه شما به راحتی خم شوند. اگر سر مسواک سختباشد می‌تواند لثه های شما را زخم کند و به آن ها آسیب بزند.*مسواک را حتما هر۳-۴ ماه تعویض کنیدپرزهای مسواک به مرور ساییده می‌شود و انعطاف پذیری و کارایی خود را از دست می‌دهد. هر سه تا چهار ماهیک بار، یا به محض تغییر شکل دادن پرزهای مسواک باید مسواک جدیدی خریداری کنید. پرزهای مسواک بعد ازسه ماه استفاده در اثر سایش تیز می‌شود و باعث خونریزی لثه ها می‌شود. برخی از افراد دوست ندارند برای خودمسواک جدیدی بخرند چرا که به مسواک قدیمی خود عادت کرده‌اند و با آن راحت هستند. اما زمانی که موهای سرمسواک دچار فرسایش شده و بدشکل می‌شوند، بهترین کار این است که مسواک قبلی را دور بیندازید و یک مسواکجدید تهیه کنید. مسواک فرسوده و قدیمی کارایی لازم را در از بین بردن پلاک های موجود روی لثه‌ها و دندانهاندارد و موهای سر آن ممکن است به خوبی وارد فضای بین دندانها و بین دندان و لثه نشود.بهترین قاعده کلی این است که هر 3 الی 4 ماه مسواک خود را تعویض کنید و بعد از هر بار مسواک زدن ، مسواکرا در فضایی باز قرار دهید تا خشک شود و باکتری درون آن تجمع پیدا نکند.* پر واضح است که به خاطر پیشگیری از سرایت بیماری‌های دهان ، نباید مسواک خود را با دیگران بهاشتراک بگذارید.*از خمیردندان حاوی فلوراید استفاده کنید.خمیردندان حاوی فلوراید نه تنها پلاک را از روی دندانها پاک می‌کند ، بلکه باعث تقویت مینای دندان نیز میگردد. البته به خاطر داشته باشید که خمیردندان فلوراید را نباید قورت دهید، چون خوردن مقدار زیادی فلورایدعوارضی جدی را به دنبال دارد و سلامتی را به مخاطره می‌اندازد. همچنین خمیردندان فلورایددار برای دندانپزشکیکودکان زیر سه سال مناسب نیست.*محکم مسواک نکشیدبرخی از مواقع، افراد به جای اینکه دندانهای خود را ماساژ دهند و بشویند ، آنها را لایه برداری می‌کنند.مسواک زدن محکم و سخت تأثیر بدی بر روی دندان ها و لثه ها دارد و باعث خونریزی لثه و حساسیت دندان هامیشود. پلاکی که بر روی دندان ها تشکیل می گردد بسیار نرم است و بنابراین برای شستن و از بین بردن آننیازی به محکم مسواک زدن نیست. اگر می‌خواهید لبخندی سفیدتر و زیباتر داشته باشید، خمیردندان مخصوص سفیدکردن دندان ها استفاده کنید.*بلافاصله پس از مسواک زدن دهان را نشویید.پس از مسواک زدن، خمیر دندان داخل دهان را بیرون بریزید. اما برای شستن دهان کمی صبر کنید تا فلوراید موجوددر خمیر دندانی که در تماس با دندانها قرار دارد، جذب شود. اگر دهان را بلافاصله با آب بشویید، غلظت فلورایدکاهش یافته و تاثیر گذاری آن کم می شود.*مسواک زدن در کودکاناز زمانیکه اولین دندانهای فرزندتان در می آید می توانید با یک حوله مرطوب یا گاز استریل آنها را تمیز کنید. در۱۸ ماهگی که دندانهای آسیاب عقب کودک در آمد باید دندانهایش را با مسواک کودک که فرچه نایلونی نرمی داردتمیز کنید.به محض داشتن توانایی کودک و اشتیاق خود به مسواک زدن، اجازه مسواک زدن را به او بدهید. البته آنها تا سنمدرسه رفتن نمی توانند اینکار را به درستی انجام دهند پس وظیفه ی شماست که بعد از مسواک زدن فرزندتان حتمادندانهایش را چک نمایید. سعی کنید تا سن هفت سالگی کودکان را هنگام مسواک زدن تحت نظر داشته باشید. به آنها آموزش بدهید حتما خمیر دندان را بیرون تف کنند و قورت ندهند. ترتیب مسواک زدن و جهت حرکت مسواک (از لثه به سمت لبه دندانها) را به آنها یادبدهید.
***توجه داشته باشید***مسواک زدن دندانها به روش صحیح و اصولی بایستی حداقل دو دقیقه طول بکشد. مسواک نزدن به اندازه‌ی کافیاشتباهی است که اکثر ما مرتکب آن می‌شویم . برای آنکه مطمئن شوید دندان های خود را به اندازه لازم مسواکمیزنید، می‌توانید در ابتدا برای چند روز ، برای خود یک تایمر دودقیقه ای بگذارید تا از مدت زمان مسواک زدنخود تخمینی به دست بیاورید.